Phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể gây khô mắt

Đục thủy tinh thể là tình trạng thủy tinh thể mất đi độ trong suốt vốn có, hạn chế ánh sáng đi vào mắt và gây giảm thị lực. Trong giai đoạn đầu của bệnh, người bệnh có thể thấy mờ ít vì chỉ một phần của thủy tinh thể bị ảnh hưởng. Ở giai đoạn này, điều trị bằng kính thường được khuyến khích để điều chỉnh tình trạng mờ mắt. Khi đục thủy tinh thể phát triển và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực, cần phải phẫu thuật để loại bỏ thủy tinh thể bị đục và thay thế bằng kính nội nhãn (IOL) để phục hồi thị lực.¹

Đục thủy tinh thể và phẫu thuật đục thủy tinh thể

Có ba loại phẫu thuật đục thủy tinh thể chính. Tùy thuộc vào tình trạng của mắt, cơ sở vật chất của trung tâm và kinh tế của bệnh nhân, một trong ba phương pháp được khuyến nghị:

Phẫu thuật đục thủy tinh thể đường mổ nhỏ (MSICS hoặc SICS) có thể thực hiện đối với hầu hết các loại đục thủy tinh thể.²

Phẫu thuật phaco là phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất hiện nay, sử dụng sóng siêu âm cao tần để tán nhuyễn thủy tinh thể đục.³

Phẫu thuật đục thủy tinh thể với Femto laser về cơ bản tương tự như phẫu thuật phaco với ưu điểm sử dụng tia laser để phẫu thuật và tự động hóa một số bước.⁴

Phẫu thuật đục thủy tinh thể và bệnh khô mắt

Phẫu thuật đục thủy tinh thể có khả năng gây ra các triệu chứng khô mắt do tổn thương mắt và mất ổn định màng phim nước mắt sau phẫu thuật. Mức độ khô mắt đạt đỉnh điểm vào ngày đầu tiên sau phẫu thuật và kéo dài trong ít nhất 1–12 tháng sau phẫu thuật.⁵

Ngoài ra, 50-75% bệnh nhân đục thủy tinh thể có sẵn bệnh khô mắt vì cả hai tình trạng này đều tăng theo độ tuổi.⁶ Bệnh khô mắt nếu không được điều trị tốt trước khi phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể dẫn đến các kết quả hậu phẫu bất lợi như thị lực dao động, tật khúc xạ chưa điều chỉnh, các triệu chứng khô mắt trầm trọng hơn và nhiễm trùng sau phẫu thuật.⁷

Các yếu tố dẫn đến và làm trầm trọng thêm các triệu chứng khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể bao gồm:

Tổn thương thần kinh giác mạc: thần kinh giác mạc điều hoà sản xuất nước mắt bị tổn thương trong quá trình phẫu thuật, dẫn đến giảm sản xuất nước mắt và khô.^{8, 9}

Nhiễm độc quang: Tiếp xúc kéo dài với kính hiển vi trong quá trình phẫu thuật có thể gây tổn thương cho các tế bào mắt, bao gồm cả các tế bào chịu trách nhiệm tiết ra chất nhầy và bôi trơn mắt.¹⁰

Viêm: Viêm là phản ứng tạm thời sau phẫu thuật, làm giảm sản xuất nước mắt, gây ra khô mắt và cảm giác khó chịu.¹¹

Thuốc nhỏ mắt: Việc sử dụng thuốc nhỏ mắt trong và sau phẫu thuật có thể dẫn đến độc bề mặt nhãn cầu.¹² Những loại thuốc nhỏ này thường chứa chất bảo quản, có khả năng gây hại cho tế bào mắt.¹¹

Loại phẫu thuật: Phẫu thuật đục thủy tinh thể với Femto laser có nguy cơ cao gây ra các triệu chứng khô mắt, và gây khô mắt nghiêm trọng hơn so với hai kỹ thuật còn lại.^{13, 14} Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ mắc bệnh khô mắt khi phẫu thuật đục thủy tinh thể đường mổ nhỏ cao hơn phaco.¹⁵

Điều trị khô mắt trước và sau phẫu thuật đục thủy tinh thể

Đối với những người đã bị khô mắt trước khi phẫu thuật, cần tối ưu hóa phương pháp điều trị với nước mắt nhân tạo không kê đơn cũng như thuốc nhỏ mắt theo toa. Bệnh nhân mắc các bệnh về mắt khác như rối loạn chức năng tuyến meibomius có thể được hưởng lợi từ việc chăm sóc trước phẫu thuật, bao gồm chườm ấm, vệ sinh mí mắt và điều trị rận mi.¹⁶ Ngoài ra, điều trị khô mắt cả trước và sau phẫu thuật bằng thuốc nhỏ mắt bôi trơn bao gồm gel và thuốc mỡ là rất cần thiết, giúp giảm các triệu chứng khô mắt, cải thiện thị lực và cải thiện sự hài lòng chung của bệnh nhân.¹⁷ Bệnh nhân bị khô mắt nặng có thể cân nhắc việc đặt nút điểm lệ, một thiết bị được đặt vào ống dẫn nước mắt để ngăn nước mắt thoát ra, duy trì sự ổn định của phim nước mắt.¹⁸

Với những bệnh nhân có triệu chứng khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể, cùng với các phương pháp điều trị nêu trên, có thể xem xét các biện pháp sau:

Thuốc nhỏ mắt không chứa chất bảo quản: thuốc nhỏ mắt được sử dụng thường quy sau phẫu thuật. Nghiên cứu đã chứng minh rằng việc sử dụng thuốc nhỏ mắt không chứa chất bảo quản có lợi cho điều trị.¹⁹

Huyết tương giàu tiểu cầu tự thân nhỏ mắt: không chỉ giống với nước mắt tự nhiên về độ pH và nồng độ thẩm thấu mà còn chứa một số yếu tố kích thích tăng trưởng, chữa lành cải thiện tình trạng khô mắt từ trung bình đến nặng.²⁰

Thuốc nhỏ mắt chống viêm: một số thuốc đã được chứng minh là có khả năng làm giảm tình trạng viêm trên bề mặt nhãn cầu sau phẫu thuật đục thủy tinh thể.¹⁷

Băng kính áp tròng: một dạng kính áp tròng có tác dụng điều trị giác mạc bị tổn thương. Chúng hoạt động như một lá chắn bảo vệ tạm thời cho giác mạc, hỗ trợ quá trình lành giác mạc. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng sử dụng kính áp tròng này sau phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể kiểm soát khô mắt một cách hiệu quả vì chúng giúp ổn định bề mặt nhãn cầu và màng phim nước mắt, tăng tốc độ lành giác mạc và giảm viêm.²¹